ಸ್ವರಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೆ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.
ವ್ಯಂಜನಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧಗಳು.
1.ವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು.
2.ಅವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು.

1.ವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು:
ಸ್ವರಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಂಜನಾಕ್ಷರಗಳಿಗೆ ವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.
ಉದಾ :-
ಕ ಖ ಗ ಘ.
ಚ ಛ ಜ ಝ ಞ.
ಟ ಠ ಡ ಢ ಣ.
ತ ಥ ದ ಧ ನ.
ಪ ಫ ಬ ಭ ಮ.
ವರ್ಗೀಯ ವ್ಯಂಜನಗಳಲ್ಲಿ 3 ವಿಧಗಳು.
1)ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ.
2)ಮಹಾಪ್ರಾಣ.
3)ಅನುನಾಸಿಕಗಳು.
1)ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ :- ಕಡಿಮೆ ಉಸಿರಿನಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಂಜನಗಳಿಗೆ ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.
ಉದಾ :- ಕ,ಚ,ಟ,ತ,ಪ ಗ,ಜ,ದ,ಡ,ಬ.

2)ಮಹಾಪ್ರಾಣ :- ಹೆಚ್ಚು ಉಸಿರಿನಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಂಜನಗಳಿಗೆ ಮಹಾಪ್ರಾಣ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಉದಾ :- ಖ,ಛ,ಠ,ಥ,ಫ ಘ,ಝ,ಧ,ಢ,ಭ.

3)ಅನುನಾಸಿಕಗಳು :- ಮೂಗಿನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಂಜನಗಳಿಗೆ ಅನುನಾಸಿಕಗಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಉದಾ :- ಙ,ಞ,ಣ,ನ,ಮ.

2.ಅವರ್ಗಿಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು:
ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ವ್ಯಂಜನಗಳಿಗೆ ಅವರ್ಗಿಯ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ.
ಉದಾ :- ಯ ರ ಲ ವ ಶ ಷ ಸ ಹ ಳ.